به بهانه روز مبارزه با سلاح‌هاي شيميايي و ميكروبي؛
12كشور متهم به داشتن سلاح‌هاي
بيولوژيك تهاجمي هستند
خبرگزاري فارس: كارشناس مباحث شيميايي و ميكروبي در سمنان گفت: در حال حاضر حدود 10 تا 12 كشور مانند روسيه، آمريكا، رژيم صهيونيستي، چين و هند متهم به داشتن برنامه‌هاي سلاح‌هاي بيولوژيك تهاجمي هستند و شمار قربانيان اين سلاح‌ها تاكنون به 9 ميليون نفر رسيده است.
به گزارش خبرگزاري فارس از سمنان، بر اساس معاهده منع استفاده از سلاح‌هاي ميكروبي و شيميايى كه هفدهم ژوئن 1925ميلادي در ژنو به امضا رسيد، استفاده از هرگونه سلاح ميكروبي، گازهاي كشنده، سموم شيميايى و نظاير آنها در جنگ ممنوع شد. امضاكنندگان اين معاهده 29 كشور بودند كه بعدها تعدادشان افزايش يافت. از دلايل مهم انعقاد پيمان
منع استفاده از سلاح‌هاي ميكروبي و شيميايي، استفاده گسترده آلمان از سلاح‌هاي شيميايي در جريان جنگ جهاني اول بود و با اين حال اين پيمان تاكنون توسط بسياري از كشورها نقض شده است. از جمله آمريكا در جريان جنگ ويتنام و رژيم بعث عراق در ايام تجاوز نظامي به ايران، اين معاهده را به شدت نقض كردند. در زمينه مضرات استفاده از سلاح‌هاي شيميايي و بيولوژيك گفت‌وگويي را با علي‌اصغر جلالي، يك پزشك و كارشناس مباحث شيميايي و ميكروبي در سمنان ترتيب داده‌ايم كه از نظرتان مي‌گذرد.فارس: آقاي دكتر به عنوان سؤال نخست بفرماييد تاريخچه استفاده از سلاح‌هاي شيميايي و حملات ميكروبي به چه زماني مي‌رسد؟ جلالي: تاريخچه استفاده از عوامل بيولوژيك در جنگ‌ها به دوران بسيار كهن باز مي‌گردد؛ به طوري كه حتي انسان‌هاي نخستين، تيرهاي خود را به مدفوع حيوانات و انسان‌ها آلوده مي‌كردند. از زماني كه بشر با بينش جانوران سمي و سموم گياهي و مواد شيميايي آشنا شد، از آنها به عنوان سلاحي براي نابود كردن دشمنان خود استفاده كرد. استفاده از جانوران وحشي، مار، عقرب و ساير حشرات گزنده براي ايجاد رعب و وحشت در سپاه يا فراري دادن افراد مهاجم، ابزاري متداول در عرصه جنگ و دفاع بشر از خود بوده است. در اساطير يونان، مردم با آلوده كردن آب‌ها، غذاها، و باتلاق‌ها سعي در شكست دشمنان خود داشتند. با پيشرفت ميكروب‌شناسي، جنگ‌افزارهاي بيولوژيك پيچيده‌تر شده و عوامل بسياري از بيماري‌هاي شناخته شد. بسياري از آنها در آزمايشگاه‌ها رشد يافت و براي نخستين بار در جنگ جهاني اول، آلمان در عمليات خرابكارانه خود اسب‌ها و گاوها را به عوامل بيماري‌هاي مسري بين انسان‌ها و دام مانند سياه‌زخم آلوده كرد. استفاده از سياه‌زخم يا اسپوراين ميكروب در سواحل اسكاتلند، ژاپن، چين و تعدادي از كشورهاي اروپايي از جمله فرانسه و انگليس و كانادا به منظور آلوده كردن نيروهاي متفقان و به وسيله آنها با اقدامات تلافي‌جويانه انجام شد. در حال حاضر حدود 10 تا 12 كشور مانند شوروي، آمريكا، رژيم صهيونيستي، چين و هند متهم به داشتن برنامه‌هاي سلاح‌هاي بيولوژيك تهاجمي هستند.
فارس: سلاح ميكروبي و جنگ بيولوژيك به چه نوع سلاح، جنگ و حمله‌اي مي‌گويند؟ جلالي: بيوتروريسم عبارت از سوءاستفاده از عوامل ميكروبي يا فرآورده‌هاي آنها يا به عبارت جامع‌تر استفاده از عوامل بيولوژيك به منظور هلاك ساختن انسان‌ها و نابودي دام‌ها و گياهان است. از بين سلاح‌ها، نوع بيولوژيكي خطرناك‌ترين آنها به شمار مي‌رود زيرا تشخيص وقوع جنگ بيولوژيكي دشوار و قدرت نابودسازي آن بسيار زياد است. در سلاح‌هاي بيولوژيك از عوامل بيولوژيكي بيماري‌زا يا كشنده (ويروس، باكتري، قارچ) و محصولات سمي آنها براي صدمه زدن به منابع انساني، گياهي و تجهيزات حساس استفاده مي‌شود. توليد آسان و پايداري در محيط و قابليت عفونت‌زايي يا سميت از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين سلاح‌هاست. عوامل سلاح‌هاي بيولوژيك مي‌توانند از نوع وحشي (طبيعي) يا تغييريافته به كمك روش‌هاي مهندسي ژنتيك باشند كه خطرناك‌ترين عوامل بيولوژيك نظامي هستند. اين عوامل معمولاً به نوعي دستكاري شده‌اند كه به تمام داروهاي شناخته شده براي مقابله با آن عامل نيز مقاوم هستند. از عوامل بيولوژيك مي‌توان به ويروس‌هاي آبله، آنفولاآنزا، سياه‌زخم، طاعون، وبا، حصبه و آنلاتركسين اشاره كرد.
فارس: در جنگ‌هاي معاصر به ويژه دوران دفاع مقدس آيا از سلاح‌هاي ميكروبي استفاده شده است؟ جلالي: بله. امروز ده‌ها هزار موشك در كشورهاي پيشرفته حاوي مواد بيولوژيكي است كه بيماري‌هاي طاعون، وبا، ايدز، سياه‌زخم، سرطان، انزاع تب و تيفوس را منتشر مي‌سازد و شمار قربانيان اين سلاح‌ها تاكنون به 9 ميليون نفر رسيده است. در دوران دفاع مقدس نيز صدام از اين سلاح‌ها استفاده كرد. در اكثر جبهه‌هاي نبرد (فاو، مهران، خرمشهر، شلمچه و اهواز) اسنادي وجود دارد كه صدام از همان ابتدا كه در اوج جنگ بود، از سلاح‌هاي ميكروبي و شيميايي عليه رزمند‌گان ايراني استفاده مي‌كرد.
فارس: استفاده از اين سلاح‌ها چه تاثيري بر سلامتي انسان و محيط زيست دارد؟ جلالي: تلفات ناشي از سلاح‌هاي بيولوژيك به ويژه اگر مسري باشد، مي‌تواند از يك حمله شيميايي يا حتي هسته‌اي فراتر رود و تهديدي براي تمام كشورها محسوب شود. در عصر حاضر كه قرن جنگ‌هاي اقتصادي است، عوامل بيولوژيك نيز مي‌تواند حربه مناسبي عليه اهداف اقتصادي كشورهاي رقيب باشد. به كارگيري عوامل بيولوژيك عليه منابع اقتصادي، محصولات استراتژيك كشاورزي و دامي و حتي منابع انساني به منظور حفظ بازار جهاني و شكست رقبا ابزاري مناسب تلقي مي‌شود و از اين رو، اين سلاح‌ها تهديدي براي انسان‌ها و حتي عوامل محيطي و اكوسيستم محسوب مي‌شوند.
فارس: آيا استفاده از سلاح‌هاي ميكروبي بر نسل‌هاي بعدي انسان و ژنتيك آن هم تاثير مخرب دارد؟ جلالي: بله. قطعاً سلاح‌هاي ميكروبي بر نسل‌هاي بعد انسان و ژنتيك تاثير مخربي دارد. سلاح‌هاي شيميايي، ميكروبي و هسته‌اي تاثيرات مخرب به صورت كوتا‌ه‌مدت و يا بلندمدت بر انسان و نسل او مي‌تواند داشته باشد. هر سلول كه سنگ‌بناي تشكيل يك موجود زنده است، داراي هسته، غشاي سلولي و سيتوپلاسم و ساير اجزا مثل پلاسما و ... است. سلاح‌هاي بيولوژيك به طور كامل با دستكاري در هسته يا غشاي سلولي يا ساير قسمت‌ها مي‌توانند تاثيرات مخرب متفاوتي در سلول هدف ايجاد كنند. افزايش پايداري غشاي سلول و تغييرات آنتي‌ژني در غشاي سلول از نمونه‌هاي آن است كه سبب مي‌شود گلبول‌هاي سفيد نتوانند اين سلول بيماري‌زاي تغيير شكل يافته را تشخيص دهند و به همين خاطر، در بدن بيماري ايجاد مي‌كند يا مقاوم به انواع آنتي‌بيوتيك‌ها مي‌شود يا يك ميكروب غيربيماري‌زا به يك ميكروب بيماري‌زاي خطرناك تبديل مي‌شود. اين تغييرات غيرطبيعي در ساختار ژنتيكي ميكروب بيماري‌زا يا سلول هدف ممكن است به نسل بعدي نيز منتقل شود و در نسل بعدي چنين مشكلاتي را ايجاد كند.
فارس: چند كشور قرارداد BWC را امضا كرده‌اند؟ آيا قدرت‌هاي بزرگ و استكباري هم به اين قرارداد پايبند هستند؟ جلالي: در سال 1925 ميلادي در كنفرانس خلع سلاح ژنو عهدنامه‌اي (پروتكل منع كاربرد سلاح‌هاي شيميايي و بيولوژيك) به تصويب 40 كشور جهان رسيد. مشكل عمده در ارتباط با ممنوعيت ذكر شده در پروتكل ژنو اين بود كه هيچ اشاره‌اي به ممنوعيت ساخت، توليد، ذخيره‌سازي، آزمايش، نقل و انتقال و خريد و فروش اين گونه سلاح‌ها نشده بود. از اين رو بود كه كمتر از دو دهه پس از تصويب اين قانون، جهان شاهد كاربرد وسيع‌تر اين گونه سلاح‌ها در جنگ جهاني دوم و پس از آن بود كه منجر به كنوانسيون 1972 ژنو مبني بر ممانعت از توسعه، توليد و ذخيره‌سازي سلاح‌هاي باكتريولوژيك (بيولوژيك) و توكسيني (سمي) و كاربرد آنها شد. كشورهاي شركت‌كننده در اين كنوانسيون در سال‌هاي آتي به دفعات حول محورهاي فوق و پروتكل الحاقي بازنگري و بررسي كردند. با اين حال توليد و به كارگيري سلاح‌هاي شيميايي و ميكروبي در چند دهه اخير از سوي كساني كه خود مدعي خلع اين سلاح‌ها هستند، همچنان ادامه داشته و قربانيان اصلي اين سلاح‌ها، مردم بي‌دفاع هستند.
فارس: تفاوت عمده سلاح‌هاي متعارف (گرم) و سلاح‌هاي ميكروبي را توضيح دهيد؟ جلالي: در تئوري، عوامل بيولوژيك قوي‌تر و مهلك‌تر از ساير سلاح‌ها هستند. تشخيص و شناسايي عوامل بيولوژيك به آساني مقدور نبوده و با حواس پنج‌گانه قابل دريافت نيست و با تجهيزات و امكانات پيشرفته امكان بررسي و شناخت آنها وجود دارد كه اين شناسايي نيز مدتي طول مي‌كشد. در اين مدت عامل اثر خود را كه همان بيماري است، به وجود مي‌آورد و دفاع در مقابل عوامل بيولوژيك بسيار مشكل است. براي ساخت، توليد و انبار و ذخيره‌سازي سلاح‌هاي اتمي و حتي سلاح‌هاي شيميايي و سلاح‌هاي گرم نياز به وجود تاسيسات بزرگ است و عملاً ساخت و آزمايش سلاح‌هاي گرم در خفا و پنهاني ممكن نيست اما سلاح‌هاي بيولوژيك در خفا و در پوشش تحقيقات آزمايشگاهي، بيولوژيكي، ميكروب‌شناس و ... انجام مي‌شود.
فارس: چه آموزش‌هايي در اين ارتباط بايد به مردم داد و تا چه حد اين كار انجام شده است؟ جلالي: آموزش‌هايي با عنوان پيشگيري اوليه و پيشگيري ثانويه بايد ارائه شود كه پيشگيري اوليه شامل آموزش و ارتقاي آگاهي‌هاي افراد در معرض خطر است. واكسيناسيون جمعيت‌هاي در معرض خطر با واكسن‌هاي موجود و منع تهيه و استفاده از سلاح‌هاي بيولوژيك نيز گرام بعدي است. استفاده از تجهيزات و لباس‌هاي محافظتي توسط كادر پزشكي و بهداشت به هنگام تماس با بيماري‌هاي مسري ناشي از سلاح‌هاي بيولوژيك، آرام نگهداشتن توده مردم به منظور جلوگيري از بروز همه‌گيري رعب و وحشت نيز در اين بخش انجام مي‌شود. پيشگيري ثانويه شامل تشخيص و درمان به موقع مصدومان ناشي از حمله در صورت درمان‌پذير بودن بيماري است. كنترل رعب و وحشت حاصل با بهره‌گيري از تدابير روان‌شناختي و خودداري از پنهان‌كاري و جلوگيري از بروز تضادهاي احتمالي در اظهارنظرهاي مسئولان مربوط نيز بايد در اين بخش انجام شود. پيشگيري دارويي (كموپروفيلاكسي) پس از تماس در صورت امكان بايد انجام شود و اينها آموزش‌هايي است كه بايد به مردم ياد داد.
فارس: نهادهاي بين‌المللي چه اقداماتي براي منع توليد و استفاده از سلاح هاي ميكروبي انجام داده‌اند؟ جلالي: در سال 1925 استفاده از اين نوع سلاح در سطح بين‌المللي با موافقتنامه ژنو ممنوع شد. در سال 1971، مجمع BWC ممنوعيت فوق را توسعه داد و از آن تاريخ حتي نگهداري و حمل و نقل همه محصولات اين چنيني غيرقانوني تلقي شده و ممنوع اعلام شد. كشور روسيه با وجودي كه در زمره كشورهايي قرار داشت كه اين قرارداد را به امضا رسانده بود اما به تحقيقات و مطالعه بر روي توليد اين سلاح‌ها در پروژه محرمانه‌اي ادامه داد. آمريكا تا سال 1991 از اين اقدام روسيه بي‌اطلاع بود اما در آن سال فيزيك‌دان متخصص سلاح‌هاي ميكروبي و نخستين مدير پروژه استعفا داد و به آمريكا نقل مكان كرد. به نظر مي‌رسد از زمان امضاي اين قرارداد تعداد كشورهايي كه قادر به ساخت اين نوع سلاح‌ها هستند، روز به روز در حال افزايش است.
گفت‌وگو از: مرضيه كبيري
Posts
0 نظرهای شما:
Post a Comment