نابودسازی آثار فرهنگی ارامنه
قبل و بعد از سیطرهء فاشیسم
یکی از نتایج نسل کشی ارمنیان خالی شدن آسیای صغیر از ساکنان ارمنی آن، و در نتیجه، بی سرپرست ماندن کلیساها و آثار تاریخی مربوط به این قوم بود. از سال ۱۹۱۵ به بعد، سرنوشت صدها کلیسا و بنای تاریخی، که نمایانگر فرهنگ و تمدن چندین هزار سالهء سکونت ارمنیان در این دیار بود، به دولت سپرده شد. اگر ایدهء پاکسازی آسیای صغیر از ساکنان ارمنی آن عملی شده بود، تصور اتخاذ سیاستی خصمانه جهت پاکسازی آثاری که یادگار زندگی ارمنیان در این سرزمین است، دور از انتظار نیست. بنابراین،بعد از اتمام جنگ جهانی و شکل گیری جمهوری ترکیه، در طی دهه های متوالی، آثار تاریخی ارمنیان یا در پی بی توجهی مسئولین یا اتخاذ سیاست تخریب نابود شده اند. این روند تا به امروز ادامه دارد. در این قسمت به موارد زیر به طور مختصر پرداخته خواهد شد:
- وضعیت بناهای تاریخی ارمنیان در ترکیه کنونی
- روش های به کار گرفته شده برای تخریب بناهای تاریخی ارمنیان
- نمونه هایی از عکس های بناهای تاریخی ارمنیان قبل و بعد از تخریب
وضعیت بناهای مربوط به ارمنیان در ترکیه کنونی
یونسکو در سال ۱۹۷۴ گزارشی بر اساس مطالعات و تحقیقات خود در منطقه(ترکیه) منتشر کرد که به تشریح وضعیت کلیساهای فعال ارمنیان تا سال ۱۹۱۵ و بعد از آن تا سال ۱۹۷۴ می پرداخت. بر اساس این گزارش تا سال ۱۹۱۵، تعداد ۹۱۳ کلیسای فعال در مناطق شرقی ترکیه وجود داشته اند. ولیکن در سال ۱۹۷۴، تعداد ۴۶۴ تا از این بنا ها کاملا نابود شده اند و هیچ اثری از آنها وجود ندارد. تعداد ۲۵۲ بنا تخریب شده اند و ۱۹۷ بنا هم نیاز به مرمت زودهنگام دارند .
اگرچه گزارش یونسکو مربوط به دههء ۷۰ است، جمع آوری اطلاعات در مورد بناها توسط توریست ها، و هم چنین محققان ارمنی و غیرارمنی، تا به امروز ادامه دارد. بر اساس تحقیقات این افراد، بخش اعظمی از ۳۲۰۰ بنای مختلف تخریب شده است.یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی رو به نابودی، شهر تاریخی آنی (پایتخت تاریخی) می باشد. بنیاد میراث جهانی، شهر آنی را در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده است. بنیاد بناهای یادبود جهانی نیز در سال های ۱۹۹۶، ۱۹۹۸، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲، شهر آنی را در زمرهء ۱۰۰ مرکز تاریخی در حال نابودی قرار داده است.
در طی دهه های اخیر تنها ۱۰۰ بنا به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته اند چرا که تحقیق روی بقیهء امکان پذیر نیست. این بدان دلیل است که این ناحیه (مناطق کردنشین) از سال در پی درگیری با کردها از سال ۱۹۸۷ تحت نظارت نظامی قرار دارند. اگرچه آثار تاریخی فراوانی در نواحی شرقی ترکیه قرار دارند، دولت وضعیت نظامی را بهانه ای قرار داده است تا از ورود محققین جلوگیری به عمل بیاورد. امکان مراجعت به مکان های تاریخی ارمنی در این نواحی ممنوع است . به عنوان مثال، بر اساس گفته های یک باستان شناس انگلیسی به خبرنگار روزنامهء آزگ، امکان تحقیقات در مناطق تاریخی ارمنیان وجود ندارد. دولت مجوز نمی دهد و مطالعه بدون مجوز پیگرد قانونی دارد.یا اگر مجوزی صادر می شود شرایط برای مطالعه محدود است. مثلا طبق گفته های یک ارمنی شناس فرانسوی که روی کلیساهای ترکیه مطالعه می کند، ترکیه پول تحقیقات و مخارج زندگی او را پرداخت می کند ولی از او انتظار دارد که هویت تاریخی کلیساهای ارمنی را تحریف کند .
روش های به کار گرفته شده برای تخریب بناهای تاریخی ارمنیان
دو نوع سیاست برای مدیریت بناهای متعلق به ارمنیان اعمال می شود:
- وضعیت بناهای تاریخی ارمنیان در ترکیه کنونی
- روش های به کار گرفته شده برای تخریب بناهای تاریخی ارمنیان
- نمونه هایی از عکس های بناهای تاریخی ارمنیان قبل و بعد از تخریب
وضعیت بناهای مربوط به ارمنیان در ترکیه کنونی
یونسکو در سال ۱۹۷۴ گزارشی بر اساس مطالعات و تحقیقات خود در منطقه(ترکیه) منتشر کرد که به تشریح وضعیت کلیساهای فعال ارمنیان تا سال ۱۹۱۵ و بعد از آن تا سال ۱۹۷۴ می پرداخت. بر اساس این گزارش تا سال ۱۹۱۵، تعداد ۹۱۳ کلیسای فعال در مناطق شرقی ترکیه وجود داشته اند. ولیکن در سال ۱۹۷۴، تعداد ۴۶۴ تا از این بنا ها کاملا نابود شده اند و هیچ اثری از آنها وجود ندارد. تعداد ۲۵۲ بنا تخریب شده اند و ۱۹۷ بنا هم نیاز به مرمت زودهنگام دارند .
اگرچه گزارش یونسکو مربوط به دههء ۷۰ است، جمع آوری اطلاعات در مورد بناها توسط توریست ها، و هم چنین محققان ارمنی و غیرارمنی، تا به امروز ادامه دارد. بر اساس تحقیقات این افراد، بخش اعظمی از ۳۲۰۰ بنای مختلف تخریب شده است.یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی رو به نابودی، شهر تاریخی آنی (پایتخت تاریخی) می باشد. بنیاد میراث جهانی، شهر آنی را در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده است. بنیاد بناهای یادبود جهانی نیز در سال های ۱۹۹۶، ۱۹۹۸، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲، شهر آنی را در زمرهء ۱۰۰ مرکز تاریخی در حال نابودی قرار داده است.
در طی دهه های اخیر تنها ۱۰۰ بنا به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته اند چرا که تحقیق روی بقیهء امکان پذیر نیست. این بدان دلیل است که این ناحیه (مناطق کردنشین) از سال در پی درگیری با کردها از سال ۱۹۸۷ تحت نظارت نظامی قرار دارند. اگرچه آثار تاریخی فراوانی در نواحی شرقی ترکیه قرار دارند، دولت وضعیت نظامی را بهانه ای قرار داده است تا از ورود محققین جلوگیری به عمل بیاورد. امکان مراجعت به مکان های تاریخی ارمنی در این نواحی ممنوع است . به عنوان مثال، بر اساس گفته های یک باستان شناس انگلیسی به خبرنگار روزنامهء آزگ، امکان تحقیقات در مناطق تاریخی ارمنیان وجود ندارد. دولت مجوز نمی دهد و مطالعه بدون مجوز پیگرد قانونی دارد.یا اگر مجوزی صادر می شود شرایط برای مطالعه محدود است. مثلا طبق گفته های یک ارمنی شناس فرانسوی که روی کلیساهای ترکیه مطالعه می کند، ترکیه پول تحقیقات و مخارج زندگی او را پرداخت می کند ولی از او انتظار دارد که هویت تاریخی کلیساهای ارمنی را تحریف کند .
روش های به کار گرفته شده برای تخریب بناهای تاریخی ارمنیان
دو نوع سیاست برای مدیریت بناهای متعلق به ارمنیان اعمال می شود:
سیاست تخریب آثار-۱-
سیاست تغییر هویت آثار2-
سیاست تخریب آثار از طریق منفجر کردن بناها اعمال می شود. این سیاست به بهانه های جاده سازی، حفر کانال، احداث سد، و غیره اجرا می شود. در اواخر دههء ۸۰ با افزایش تنش با کردها در نواحی شرقی ترکیه و در پی حفاظت از امنیت منطقه و اعلام آن به عنوان محدودهء نظامی، شرایط برای اعمال سیاست تخریب بناها دوچندان شده است. از روش های دیگر می توان به شایعه سازی در مورد وجود گنج در بناهای ارمنیان نیز اشاره نمود. این شایعات اغلب افراد ساکن منطقه را ترغیب به تخریب بناهای تاریخی برای یافتن طلا و اشیا گران قیمت می کند. در مقابل، اقدامی برای جلوگیری از تخریب آنها و مراقبت از بناهای تاریخی در برابر چنین افرادی صورت نمی پذیرد.عدم مرمت بناها روشی دیگر است که به طور غیر مستقیم و در طی زمان نابودی اثر را در پی دارد. بناهایی وجود دارند که به دلیل اهمیت توریستی و معروفیت جهانی تخریب نشده اند ولیکن برنامه و بودجه ای نیز برای نگهداری و مرمت این بناها وجود ندارد .
۲ -در مورد سیاست تغییر هویت آثار،اگرچه دولت یا گروه های وابسته بناها را به کلی نابود نمی کندد اما با تغییر کاربری اثر و یا عدم مرمت آن هویت اثر را دگرگون می کنند. در نتیجه بازدیدکنندگان، از تاریخ واقعی و کاربری آنها بی اطلاع می مانند. بنابراین اگرچه آثاری که در مکان های توریستی قرار دارند تعمیر و مرمت می شوند، و لیکن حین تعمی،ر ماهیت آنها کاملا عوض شده یا بخش هایی از اثر که به لحاظ هویتی و تاریخی تعیین کنندهء هویت ارمنی است، مرمت نمی شود. تبدیل کلیساها به مساجد یا تغییر بناهای تاریخی به رستوران، سالن ورزشی، تعمیرگاه، آغل، انبار، و غیره از نمونه های این روش هستند .
۲ -در مورد سیاست تغییر هویت آثار،اگرچه دولت یا گروه های وابسته بناها را به کلی نابود نمی کندد اما با تغییر کاربری اثر و یا عدم مرمت آن هویت اثر را دگرگون می کنند. در نتیجه بازدیدکنندگان، از تاریخ واقعی و کاربری آنها بی اطلاع می مانند. بنابراین اگرچه آثاری که در مکان های توریستی قرار دارند تعمیر و مرمت می شوند، و لیکن حین تعمی،ر ماهیت آنها کاملا عوض شده یا بخش هایی از اثر که به لحاظ هویتی و تاریخی تعیین کنندهء هویت ارمنی است، مرمت نمی شود. تبدیل کلیساها به مساجد یا تغییر بناهای تاریخی به رستوران، سالن ورزشی، تعمیرگاه، آغل، انبار، و غیره از نمونه های این روش هستند .
منابع :عکس ها از شاهن هوسپیان،
وبسایت های
RAA وVirtual Ani(Research on Armenian Architecture)
شاهن هوسپیان 2006؛کتاب نابودسازی فرهنگی مجله پیمان؛ بهار 1384؛
نابودسازی فرهنگی
سرگی گالویان،
حقایق جدید در مورد بناهای ارمنیان در ترکیه،
آزگ دیلی،
Posts
0 نظرهای شما:
Post a Comment