چرايي پناه‌جويي مطبوعات به سايت خبري
كارشناسان بررسي كردند:
دلايل روي آوردن روزنامه‌ها به اخبار سايت‌هاي خبري
1388/09/30 12-21-2009 10:36:52 خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران سرويس: رسانه
تكنولوژي‌هاي نوين، فعاليت سايت‌هاي خبري را موجب شده و زمينه‌اي ايجاد كرده‌اند كه خيلي از روزنامه‌ها، بسياري از اخبار هيجاني و جذاب و بعضا شايعاتي كه در قالب خبر برروي سايت‌ها منتشر مي‌شود را بدون پذيرش مسووليت در روزنامه خود داشته باشند تا از قافله عقب نمانند كه اين موضوع به عقيده كارشناسان مي‌تواند در ميان مدت آفتي براي روزنامه‌ها باشد
تكنولوژي‌هاي نوين، فعاليت سايت‌هاي خبري را موجب شده و زمينه‌اي ايجاد كرده‌اند كه خيلي از روزنامه‌ها، بسياري از اخبار هيجاني و جذاب و بعضا شايعاتي كه در قالب خبر برروي سايت‌ها منتشر مي‌شود را بدون پذيرش مسووليت در روزنامه خود داشته باشند تا از قافله عقب نمانند كه اين موضوع به عقيده كارشناسان مي‌تواند در ميان مدت آفتي براي روزنامه‌ها باشد
. در حال حاضر برخي سايت‌ها با استفاده از الفاظي همچون منابع آگاه، از بيان نام منبع سرباز مي‌زنند كه اگر خبر صحت داشته باشد به اعتبار رسانه مي‌افزايد اما در غير اين صورت باعث كاهش اعتماد مخاطب به آن رسانه خواهد شد و اين در حالي است كه صحت منبع در اطلاع‌رساني و توليد خبر يكي از اركان اساسي روزنامه‌نگاري است كه از ديرباز مورد توجه روزنامه‌نگاران بوده است
به گزارش خبرنگار رسانه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، جدا بودن آموزش روزنامه‌نگاري و خبرنگاري در تحريريه‌ها از نوع آموزش در دانشكده‌هاي ارتباطات به عنوان يكي از دلايل ضعف سيستم‌هاي آموزشي روزنامه‌نگاري شمرده شده كه به كپي كردن خبر توسط روزنامه از سايت‌هاي خبري منجر شده است امري كه رواج آن را در سال‌هاي اخير به وضوح مي‌بينيم كه دلايل اين اتفاق داراي لايه‌هاي بسيار است.
برخي رسانه‌ها در موارد نادر براي اين كه منابع غيررسمي‌اش شناخته نشود، از ذكر نام منبع خودداري مي‌كند اما به طور كلي بايد منبع شناخته شده و مورد اعتماد باشد زيرا رسانه‌ها بخش عمده‌اي از اعتبار خود را از منبع خبر و صحت آن كسب مي‌كنند.
چرايي پناه‌جويي مطبوعات به سايت‌ها
سعيد خال - استاد ارتباطات - معتقد است استفاده از اخبار سايت‌هاي خبري به نام سايت و ميزان شناخته شده بودن آن بستگي دارد و اين كه در حوزه خبررساني جايگاه سايت كجاست؛ هرچند روزنامه‌هاي معتبر فقط به نام سايت اعتماد نمي‌كنند، زيرا نمي‌خواهند به اعتبار خود لطمه بزنند اما در هر حال مخاطبي كه از سايت‌هاي خبري استفاده مي‌كند بايد حرفه‌يي باشند زيرا سايت‌ها برخلاف انديشه، خط فكري و سياست خود حركت نمي‌كنند.
اين استاد ارتباطات معتقد است: انتشار اخباري كه منبع مشخصي ندارند و احتمال تكذيب شدن آن وجود دارد، براي رسانه‌هاي مكتوب خطرناك بوده و به آن لطمه مي‌زند، هرچند اين امر در فضاي مجازي و رسانه‌هاي الكترونيكي چندان به چشم نمي‌آيد زيرا مخاطبان حرفه‌يي‌تري دارد كه با سايت‌هاي مختلفي آشنايي داشته و امكان مقايسه خبر را در زمان كم دارا هستند.
سايت‌ها به دليل دسترسي آسان توسط اقشار مختلف جامعه فضاي شايعه را گسترش مي‌دهند بنابراين روزنامه‌ها بايد از اخبار موثق‌تر استفاده كنند؛ اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري ايجاب مي‌كند خبرنگار خود صحت خبر را تعيين و بعد آن را منتشر كند؛ براي اين هدف بايد از منابع نزديك‌تر و آگاه‌تر تاييد يا تكذيب آن را جويا شود.
لزوم آگاهي مخاطب از گرايش منتشركنندگان خبر
يك خبر در چند كانال منتشر مي‌شود، براي شفاف‌سازي در حوزه اخبار منتشر شده در سايت‌هاي خبري بايد اصول كاري و اساسنامه مشخص اين سايت‌ها به صورت شفاف بيان شود و به اعتقاد يك استاد ارتباطات روزنامه‌ها مي‌توانند از اخبار سايت‌هاي خبري استفاده كنند، مشروط بر اينكه در متن خبر آگاهي‌هاي لازم درباره گرايش‌هاي سايت و افرادي كه به‌عنوان منتشركننده اصل خبر هستند به خواننده مطلب داده شود.
حسينعلي افخمي در پاسخ به اين سوال كه چگونه مي‌توان به خبر يا بيانيه بودن مطالب منتشر شده در سايت‌هاي خبري پي برد؟ اظهار كرد: خبر بايد عينيت داشته، بي‌طرفانه و صادقانه باشد. در سايت‌هاي خبري تبليغات در قالب خبر، گزارش و مصاحبه‌هاي اختصاصي حرف‌هاي كنترل شده، منتشر مي‌شود. در حالي كه خبرگزاري و روزنامه‌ها به عنوان وكيل مدافع مردم بايد ابهامات عملكرد دولت را شفاف كند و با صراحت از حقوق مردم دفاع كند.
وي با بيان اين كه نبايد اختيار انتشار اطلاعات به دست افراد سياسي باشد، تصريح كرد: انتشار اطلاعات از طريق سايت‌هاي خبري وابسته به شخصيت‌هاي سياسي شناخته شده يك پديده است كه در حوزه اطلاع‌رساني اصولي نمي‌گنجد و البته راه‌حل اين مشكل بسته شدن سايت‌ها نيست.
وي با بيان اين كه خبرگزاري‌هاي كشور ما طبق تعريف مرسوم عمل نمي‌كنند بنابراين نمي‌توان توقعي از سايت‌هاي خبري داشت؛ تاكيد كرد: سايت‌هاي خبري از طريق تامين مسائل مالي وابستگي‌هايي دارند كه همين امر استقلال خبري را از آنان سلب مي‌كند و به طور صريح مشخص نمي‌كند كه چه كساني در اين سايت‌ها به عنوان خبرنگار مشغول به‌كارند و همين مسائل ابهامات حوزه اطلاع‌رساني را موجب مي‌شود.
تنزل جايگاه روزنامه با نقل قول صرف از سايت
برخي رسانه‌ها در موارد نادر براي اين كه منابع غيررسمي‌اش شناخته نشود، از ذكر نام منبع خودداري مي‌كند اما به طور كلي بايد منبع شناخته شده و مورد اعتماد باشد زيرا رسانه‌ها بخش عمده‌اي از اعتبار خود را از منبع خبر و صحت آن كسب مي‌كنند.
چرايي پناه‌جويي مطبوعات به سايت‌ها
سعيد خال - استاد ارتباطات - معتقد است استفاده از اخبار سايت‌هاي خبري به نام سايت و ميزان شناخته شده بودن آن بستگي دارد و اين كه در حوزه خبررساني جايگاه سايت كجاست؛ هرچند روزنامه‌هاي معتبر فقط به نام سايت اعتماد نمي‌كنند، زيرا نمي‌خواهند به اعتبار خود لطمه بزنند اما در هر حال مخاطبي كه از سايت‌هاي خبري استفاده مي‌كند بايد حرفه‌يي باشند زيرا سايت‌ها برخلاف انديشه، خط فكري و سياست خود حركت نمي‌كنند.
اين استاد ارتباطات معتقد است: انتشار اخباري كه منبع مشخصي ندارند و احتمال تكذيب شدن آن وجود دارد، براي رسانه‌هاي مكتوب خطرناك بوده و به آن لطمه مي‌زند، هرچند اين امر در فضاي مجازي و رسانه‌هاي الكترونيكي چندان به چشم نمي‌آيد زيرا مخاطبان حرفه‌يي‌تري دارد كه با سايت‌هاي مختلفي آشنايي داشته و امكان مقايسه خبر را در زمان كم دارا هستند.
سايت‌ها به دليل دسترسي آسان توسط اقشار مختلف جامعه فضاي شايعه را گسترش مي‌دهند بنابراين روزنامه‌ها بايد از اخبار موثق‌تر استفاده كنند؛ اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري ايجاب مي‌كند خبرنگار خود صحت خبر را تعيين و بعد آن را منتشر كند؛ براي اين هدف بايد از منابع نزديك‌تر و آگاه‌تر تاييد يا تكذيب آن را جويا شود.
لزوم آگاهي مخاطب از گرايش منتشركنندگان خبر
يك خبر در چند كانال منتشر مي‌شود، براي شفاف‌سازي در حوزه اخبار منتشر شده در سايت‌هاي خبري بايد اصول كاري و اساسنامه مشخص اين سايت‌ها به صورت شفاف بيان شود و به اعتقاد يك استاد ارتباطات روزنامه‌ها مي‌توانند از اخبار سايت‌هاي خبري استفاده كنند، مشروط بر اينكه در متن خبر آگاهي‌هاي لازم درباره گرايش‌هاي سايت و افرادي كه به‌عنوان منتشركننده اصل خبر هستند به خواننده مطلب داده شود.
حسينعلي افخمي در پاسخ به اين سوال كه چگونه مي‌توان به خبر يا بيانيه بودن مطالب منتشر شده در سايت‌هاي خبري پي برد؟ اظهار كرد: خبر بايد عينيت داشته، بي‌طرفانه و صادقانه باشد. در سايت‌هاي خبري تبليغات در قالب خبر، گزارش و مصاحبه‌هاي اختصاصي حرف‌هاي كنترل شده، منتشر مي‌شود. در حالي كه خبرگزاري و روزنامه‌ها به عنوان وكيل مدافع مردم بايد ابهامات عملكرد دولت را شفاف كند و با صراحت از حقوق مردم دفاع كند.
وي با بيان اين كه نبايد اختيار انتشار اطلاعات به دست افراد سياسي باشد، تصريح كرد: انتشار اطلاعات از طريق سايت‌هاي خبري وابسته به شخصيت‌هاي سياسي شناخته شده يك پديده است كه در حوزه اطلاع‌رساني اصولي نمي‌گنجد و البته راه‌حل اين مشكل بسته شدن سايت‌ها نيست.
وي با بيان اين كه خبرگزاري‌هاي كشور ما طبق تعريف مرسوم عمل نمي‌كنند بنابراين نمي‌توان توقعي از سايت‌هاي خبري داشت؛ تاكيد كرد: سايت‌هاي خبري از طريق تامين مسائل مالي وابستگي‌هايي دارند كه همين امر استقلال خبري را از آنان سلب مي‌كند و به طور صريح مشخص نمي‌كند كه چه كساني در اين سايت‌ها به عنوان خبرنگار مشغول به‌كارند و همين مسائل ابهامات حوزه اطلاع‌رساني را موجب مي‌شود.
تنزل جايگاه روزنامه با نقل قول صرف از سايت
اما برخي كارشناسان مي‌گويند از اخبار ارسالي در سايت‌هاي خبري مي‌توان به‌عنوان سرنخ براي خبرنگاران استفاده كرد. خبرنگاران بايد خود به‌دنبال صحت خبر بروند و موضوع آن را پيگيري كرده و بعد از مراجعه به منابع مختلف، خبر موثقي را ارائه كند؛ حتي اخبار خبرگزاري‌هاي معتبر هم بايد دستمايه‌اي براي اخبار تكميلي در روزنامه‌ها باشد. يكي از مشكلات روزنامه‌ها نقل قول اخبار به همان شكل كه روي خروجي سايت‌ها مي‌رود، اين كه از اخبار سايت‌هاي خبري در روزنامه‌ها استفاده شود، امري طبيعي است اما خبر بايد ويرايش و پالايش شود تا به شكلي جامع و صحيح به مخاطب ارائه شود.
به گفته يك استاد ارتباطات، نقل قول كردن صرف از سايت‌هاي خبري جايگاه روزنامه را تنزل مي‌دهد، مگر اينكه خبر نقل شده از اينگونه سايت‌ها سرنخي براي تكميل خبر و ارائه آن به‌طور صحيح و با منبع بعد از پيگيري‌هاي خبرنگاران روزنامه‌ها باشد.
محمد تقي روغني‌ها با بيان اين كه يكي از مهمترين اركان خبر صحت آن است كه در اين مقوله منبع خبر نقش اساسي را ايفا مي‌كند، افزود: اگر به منبع خبر و مطالب نقل شده از آن اعتماد نباشد و سايت‌هاي خبري تنها براي جذب مخاطب به انتشار اخبار بپردازند و روزنامه‌ها نيز در ادامه براي افزايش تيراژ و بدون اطمينان از صحت آن خبر را چاپ كنند، در درازمدت لطمه شديدي به اعتبار رسانه وارد مي‌شود.
چرا روزنامه به اخبار سايت‌هاي خبري رويِ مي‌آورد؟
يكي از دلايل افزايش پناه‌جويي روزنامه‌ها به اخبار سايت‌هاي خبري، در شرايطي است كه آستانه محدودي براي اطلاع‌رساني وجود دارد كه به اعتقاد فريدون صديقي در شرايطي كه منابع خبري از بروز به موقع اخبار پرهيز مي‌كنند و فعالان رسانه مجبور به اطلاع‌رساني هستند، روزنامه‌ها به استفاده از سايت‌هاي خبري براي اطلاع‌رساني مجبور مي‌شوند.
اين استاد ارتباطات با بيان اين كه 90 درصد منابع مطالب منتشر شده در روزنامه‌ها، خبرگزاري‌ها و يا سايت‌هاي خبري هستند، اظهار كرد: خبرنگار آشنا به حوزه‌هاي مختلف خبري به تعداد كافي در روزنامه‌ها وجود ندارد و نبود خبرنگار به تعداد كافي روزنامه‌ها را وادار مي‌كند تا به سايت‌هاي خبري پناه ببرند و از طريق اين منابع پاسخگوي مخاطب باشند.
اما شايد تعدد منابع خبري كه مانع از حضور نمايندگان روزنامه‌ها در تمام رويدادها و مراسم‌ها مي‌شود، نيز باعث استناد روزنامه‌ها به خروجي سايت‌ها در موارد ياد شده است زيرا همانطور كه برخي كارشناسان معتقدند سايت‌هاي خبري اعتبار خود را از صاحبان سايت مي‌گيرند؛ نام افرادي كه در پس اين سايت‌ها قرار دارد و جايگاه مشخص آنان به روزنامه‌ها اعتماد را مي‌دهد كه از اخبار ارسالي آن سايت بدون واهمه از تكذيب و دروغ بودن استفاده كنند.
روزنامه‌نگار قرباني اختلافات سايت‌ها
اما به عقيده علي‌اكبر قاضي‌زاده اگر روزنامه‌نگار بخواهد از اخبار يك سايت استفاده كند، ممكن است قرباني اختلافات ناشي از ناهماهنگي افراد مختلف در يك دستگاه شود كه هر يك سايتي راه‌اندازي كرده‌اند، زيرا معلوم نيست مصلحت در بخش‌هاي مختلف در يك دستگاه دولتي با يكديگر مطابقت داشته باشد.
اين استاد ارتباطات وابستگي را مشكل اصلي رسانه‌هاي داخلي دانست و با بيان اينكه در حال حاضر هيچ رسانه‌ي مستقلي در كشور وجود ندارد و با وجود اين بسياري از رسانه‌ها ظاهر بي‌طرفانه‌اي به خود مي‌گيرند، اظهار كرد: سايت‌هاي خبري از سوي سازمان‌ها و نهادهاي مختلف دولت با علايق، گرايش‌ها و مصلحت‌هاي مختلف راه‌اندازي مي‌شود كه عقايد صاحبان سايت‌ها در آن منتشر مي‌شود.
او با تاكيد بر اين كه تا زمان تاييد صحت خبر نبايد آن را منتشر كرد و نقل موضوع از يك منبع در حوزه اطلاع‌رساني حرفه‌يي، خبر دانسته نشده و خبر تك‌منبعي در عالم رسانه شبه‌خبر خوانده مي‌شود، تاكيد كرد: رسانه‌هاي بزرگ جهان حتي با وجود وابستگي‌ها، هيچ وقت تك منبعي خبر نمي‌دهند و اين نوع عملكرد ظاهر حرفه‌يي و موجهي به رسانه مي‌دهد كه در عين جهت‌دار بودن، خبر را براي مخاطب قابل پذيرش مي‌كند؛ اتفاقي كه در سايت‌هاي خبري كشور ما ديده نمي‌شود.
اين استاد ارتباطات گفت: در نتيجه رواج شبه‌خبرها يا خبرهاي نقلي دو خطر بزرگ جامعه را تهديد مي‌كند؛ اول اينكه بي‌دليل افرادي كه شايد صلاحيت چنداني ندارند؛ معروف مي‌شوند و دوم اين كه نمي‌توان به مردم نشان داد جامعه ما به شدت به كار و ساختن نيازمند است و اينكه هيچ كشوري بدون كار كشنده به جايي نرسيده است در حالي كه سايت‌هاي خبري با افزايش تعداد شبه‌خبرها به اين نوع نگاه دامن مي‌زنند.
فقدان منبع تاييد خبر دليل استفاده از سايت‌ها
روزنامه‌ها در برخي موارد كه منبعي براي تاييد يا تكذيب خبر وجود ندارد، ترجيح مي‌دهند مسووليت خبر را برعهده نگيرند تا تكذيب آن لطمه‌اي به وجهه روزنامه وارد نكند؛ در اين شرايط تنها راه‌حل ممكن كه هم مي‌توان خبر را داشت و هم مسووليت آن را نپذيرفت، ذكر خبر به نقل از سايت خبري منتشركننده خبر است.
حسين قندي ـ مدرس روزنامه‌نگاري ـ با بيان اين كه سايت‌هاي خبري معتبر كه بيش‌تر به‌عنوان منبع خبر مورد استفاده قرار مي‌گيرند، توسط اشخاصي شناخته شده راه‌اندازي مي‌شوند، ادامه داد: در شرايط فعلي كه تعداد رايانه‌هاي خانگي افزايش يافته است، بهترين راه براي اطلاع‌رساني به‌طور گسترده راه‌اندازي سايت‌هاي خبري است كه در پي آن عقايد و خط مشي فكري افراد مربوطه به صورت اخبار، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها منتشر مي‌شود.
اما شايد مهمترين دليل آمار بالاي تعداد اخبار نقل شده از سايت‌هاي خبري در روزنامه‌ها، نبود روزنامه‌نگار حرفه‌يي در روزنامه‌ها باشد؛ در حال حاضر شايد دو درصد از روزنامه‌نگاران تحصيلات آكادميك اين رشته را دارند و چون به اتفاقات تسلط ندارند، ترجيح مي‌دهند اخبار را از روي سايت‌ها حتي بدون تاييد و منبع مشخص كپي كنند.
به گفته قندي يكي از دلايل استفاده زياد روزنامه‌ها از اخبار سايت‌هاي خبري فعاليت نكردن خبرنگاران به طور ميداني است؛ خبرنگاران به كپي كردن اخبار از روي سايت‌ها عادت كرده‌اند و خبرها و حتي گزارش‌هاي سايت‌هاي خبري و خبرگزاري‌ها را بدون تغيير منتشر مي‌كنند.
آماده‌سازي دستورالعمل عملكرد سايت‌هاي خبري
اما آيين‌نامه و دستورالعمل‌هاي مربوط به عملكرد سايت‌هاي خبري به گفته معاون امور مطبوعاتي و اطلاع‌رساني وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در اين معاونت در حال آماده‌سازي است.
كميته‌اي براي نظارت بر عملكرد سايت‌هاي خبري متشكل از دو قوه و نمايندگان دستگاه‌هاي مختلف ذي‌ربط تحت نظارت دادستاني كل كشور تشكيل شده كه در حال كار است و انجام هرگونه تخلف از سوي اين سايت‌ها با نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي رصد و پيگيري مي‌شود.
محمدعلي رامين در گفت‌وگو با خبرنگار رسانه ايسنا هم معتقد است بر عملكرد سايت‌هاي خبري داخلي از سوي معاونت امور مطبوعاتي و اطلاع‌رساني نظارت وجود دارد و از نظر ما اين سايت‌ها به‌عنوان منابع خبري رسمي تلقي نمي‌شوند كه بتوانند از سوي روزنامه‌ها و خبرگزاري‌هاي رسمي بدون تحقيق مورد استناد قرار بگيرند.
او ادامه داد: نظارت معاونت امور مطبوعاتي و اطلاع‌رساني بر سايت‌هاي خبري در حد مراقبت‌هايي است كه آن‌ها خلاف‌هاي آشكار ضدقانوني مرتكب نشوند، زيرا هنوز تعيين رسالت رسانه‌يي خاص براي اين سايت‌ها در حال تدوين است.
وي با اشاره به اين كه آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي مربوط به عملكرد سايت‌هاي خبري در حال آماده‌سازي است و بعد از تكميل و تصويب، به اطلاع عموم مي‌رسد، افزود: در حال حاضر فقط ثبت سايت‌هاي خبري در سامانه رسانه‌يي وزارت ارشاد (samandehi.ir) شامل آدرس و نشاني سايت و مشخصات مسوولان مربوطه صورت مي‌گيرد و بيش از اين راهكاري براي فعاليت اين سايت‌ها از سوي معاونت مطبوعاتي هنوز رسما ارائه نشده است.
او در پاسخ به اين پرسش كه مسووليت انتشار خبر كذب يك سايت خبري در روزنامه‌ها و يا خبرگزاري‌هاي رسمي برعهده چه كسي يا كساني است؟ تصريح كرد: از نظر قانون مطبوعات هر رسانه رسمي شامل روزنامه و خبرگزاري مسوول مطلبي است كه منتشر مي‌كند و بايد پاسخگو باشد، علاوه بر اين خود نويسنده مطلب و ناشر اوليه نيز مسووليت خاص خود را در برابر قانون دارد.
روزنامه‌نگاري نحيف با حاكميت «شايد» در تحريريه
تحليلگران بر اين عقيده‌اند در اين شرايط كه چه بسا در تحريريه سايت‌ها و خبرگزاري‌ها نيز «شايد» حاكم است، روزنامه‌نگاري نحيف شده است. روزنامه‌ها در بسياري موارد خبر را بي‌كم و كاست از خبرگزاري‌ها و يا سايت‌ها و سايت‌ها و خبرگزاري‌ها نيز بي كم و كاست از روابط عمومي‌ها مي‌گيرند، اين روند در خبرهاي اجتماعي، اقتصادي و ورزشي بيش‌تر است و در بعد سياسي نيز كه خود حكايت مفصلي است.
برآيند سخنان كارشناسان بر كمبود نيروهاي متخصص در تحريريه روزنامه‌ها كه به استفاده اين گروه از رسانه‌ها از اخبار سايت‌ها منجر مي‌شود تاكيد دارد، البته شايد نيروهاي فاقد تحصيلات آكادميك روزنامه‌نگاري با آموزش‌هاي حين خدمت به كسب اطلاعات نسبي برسند اما چرا ديگر براي آموزش‌هاي حين خدمت حوصله‌اي نيست؟ پاسخ واضح است زيرا بسياري از افراد متخصص علم و فن روزنامه‌نگاري به دلايل صنفي و شايد دلايل ديگر عطاي تحريريه‌ها را به لقايش بخشيده‌اند و ديگران هم كه مانده‌اند شايد خود نمي‌دانند تفاوت خبر، گزارش، گفت‌وگو، مقاله و يادداشت چيست و چه بسا همين‌طور ندانسته و بر پايه‌هايي غير از حرفه‌يي بودن رشد كرده و به نان و نوايي در روزنامه‌ها رسيده‌اند اما آموزه‌اي براي آموختن ندارند.
Posts
0 نظرهای شما:
Post a Comment