حاشيه‌نشيني از چالش‌هاي اصلي توسعه پايدار شهري*

حاشيه‌نشيني از چالش‌هاي اصلي توسعه پايدار شهري

يك مقام مسوول:

20 درصد جمعيت شهري کشور در سکونتگاه‌هاي غيررسمي ساکن هستند

1388/10/07 12-28-2009 09:51:18 خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران سرويس: راه و ساختمان
مديرکل دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي کشور گفت: سابقه فعاليت‌هاي صورت گرفته در کشور براي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي به کمتر از يک دهه مي‌رسد، اما طي اين مدت، اقدامات بنيادي و موثري صورت گرفته است

مهندس مجيد روستا - مديرکل دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي کشور- در گفت‌وگو با ايسنا طرح توانمندسازي سکونتگاه‌هاي غير رسمي (حاشيه نشيني) را از چالش‌هاي اصلي توسعه پايدار شهري در کشور عنوان و اظهار كرد: برآوردها نشان مي‌دهد 7/5 ميليون نفر در اين سکونتگاه‌ها ساکن هستند که حدود 25-20 درصد جمعيت و 10درصد مساحت شهري کشور را شامل مي‌شود.
وي تصريح كرد: براساس مطالعات انجام شده، 91 درصد سکونتگاه‌هاي غير رسمي در محدوده شهرهاي کشور واقع شده‌اند که 85 درصد آنها قدمت بيش از 15 سال دارند.
سکونتگاه‌هاي غيررسمي بر اثر پديده فقر شهري ايجاد شده‌اند
مديرکل دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي کشور گفت: تصور غلطي که اغلب پيش آمده اين است که تمامي ساکنين اين سکونتگاه‌ها مهاجر روستايي هستند، در حاليکه اين سکونتگاه‌ها به علت پديده فقر شهري و شهري شدن فقر بوجود آمده‌اند و بخشي از سر ريزهاي اقتصادي و اجتماعي شهرها که نمي‌توانند جذب بازارهاي رسمي زمين، مسکن و اقتصاد شهر شوند نيز براي دسترسي به مسکن در حد استطاعت خود به اين محدوده‌ها رانش پيدا مي‌كنند.
سند ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي تصويب شد
وي ادامه داد: به‌منظور سياستگذاري کلان در امر ساماندهي و توانمندسازي سکونتگاه‌هاي غيررسمي به پيشنهاد مشترک وزارت مسکن و شهرسازي و وزارت کشور سندي تحت عنوان سند ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي توسط هيات دولت تصويب شد كه بيانگر اصول و راهبردهاي اساسي مداخله هدايت شده در توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي کشور است.
روستا گفت: به‌دنبال تصويب اين سند، ستادي تحت عنوان ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي در کشور شکل گرفت که تشکيل اين ستاد نخستين نگاه جدي و فراگير به موضوع سکونتگاه‌هاي غيررسمي در کشور و نويدبخش عزم ملي در ساماندهي اين سکونتگاه‌ها و گامي اساسي در تحقق اهداف عدالت اجتماعي است.
وي با بيان اينكه رياست اين ستاد برعهده وزير مسکن و شهرسازي و دبيري آن نيز برعهده مديرعامل شرکت مادر تخصصي عمران و بهسازي شهري ايران است، اظهار كرد: به تبع اين ستاد در سطح محلي (استاني) نيز ستادي تحت عنوان ستاد استاني ساماندهي و توانمندسازي سکونتگاه‌هاي غيررسمي با عضويت 17 دستگاه مديريت شهري تشکيل شده است که در اين خصوص نيز رياست ستاد استان برعهده استانداران و دبيري آن برعهده روساي سازمان‌هاي مسکن و شهرسازي استان‌ها است و شهرداري‌ها نيز به عنوان دبيرخانه هماهنگي امور اجرايي عهده دار وظايف ستادهاي استاني که رياست آن برعهده فرمانداران است، هستند که خوشبختانه در قالب مصوبات ستادهاي مذکور اقدامات بين بخشي ارزشمندي صورت پذيرفته است.
مديرکل دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي کشور خاطرنشان كرد: به‌منظور تقويت مصوبات سند ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي مصوبه مشترک شوراي عالي شهرسازي و معماري کشور و ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي در تاريخ 26/2/86 به تصويب رسيده که در حال حاضر آيين‌نامه‌هاي اجرايي مصوبه مذکور تهيه يا در دست تهيه است.
روستا ادامه داد: هم‌اكنون کشورمان ششمين کشور جهان، اولين کشور خاورميانه‌اي و سومين کشور آسيايي است که داراي سند ملي به‌منظور رسيدگي به وضعيت اينگونه سکونتگاه‌ها است.
روستا تصريح كرد: دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي در حال حاضر درحال شکل دادن فعاليت‌هاي توانمندسازي و ساماندهي اينگونه سکونتگاه‌ها با مديريتي يکپارچه در سطح کشور است و نقش دبيرخانه در اين خصوص هماهنگ كردن فعاليت‌هاي اجرايي و بسيج نيروي علمي و توان اجرايي کشور در جهت تحقق اهداف سند ملي توانمندسازي، سند چشم انداز 20 ساله کشور و...جهت نيل به توسعه پايدار شهري کشور است.
وي افزود: توجه به اصل تقاضا محوري، مشارکت و همکاري بين بخشي در فعاليت‌هاي توانمندسازي و تحقق اهداف مرتبط مستلزم صرف وقت، تامين منابع مالي از سوي نهادهاي مسوول و همسويي و همکاري مديريت محلي و تضمين مشارکت مردم در ارتقاء محيط زندگيشان است.
مديرکل دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي کشور تصريح کرد: در توانمندسازي سکونتگاه‌هاي غيررسمي علاوه بر انجام اقدامات فيزيکي و کالبدي نظير ايجاد شبکه‌هاي زيرساختي و روبنايي شهري، به ارتقاء توانمندي‌هاي اجتماعي ساکنين، ارتقا سطح فرهنگ شهروندي، آموزش مهارت‌هاي زندگي، جلوگيري از رفتارهاي پر خطر و فعاليت‌هاي مرتبط با تقويت بنيه اقتصادي خانوارهاي ساکن در اين سکونتگاه‌ها پرداخته مي‌شود.
مسكن، مشكل عمده ساكنان سکونتگاه‌هاي غير رسمي نيست
وي افزود: مشکل عمده ساكنان سکونتگاه‌هاي غير رسمي کشور در وهله اول مشکل مسکن نيست، بلکه مشکلات اجتماعي و اقتصادي و خصوصا مشکل اشتغال است بنابراين حل مسائل و مشکلات اين سکونتگاه‌ها اقداماتي فراتر از اقدامات کالبدي و فيزيکي را طلب مي‌كند.
روستا خاطرنشان كرد: بايد در اين چارچوب به مطالعه و شناخت ماهيت اجتماعي و اقتصادي و مسائل کالبدي (زيرساختي) اين سکونتگاه‌ها و ظرفيت دروني براي ساماندهي و توانمندسازي آنها پرداخت و از سوي ديگر با مشارکت اهالي محل به اقدامات پيشگيري‌کننده دست زد و در نهايت به برنامه‌هاي مشخص براي اسکان اقشار کم درآمد در شهرها متناسب با ويژگي‌هايشان دست يافت.
به گفته او در اين راستا به رسميت شناختن اولويت‌ها و نيازهاي اقشار کم درآمد در نظام برنامه‌ريزي از راهکارهاي مقابله با اين مساله است.
سکونتگاه‌هاي غيررسمي كشور به نسبت کشورهاي مشابه، وضع بهتري دارند
روستا ادامه داد: خوشبختانه سکونتگاه‌هاي غيررسمي در کشور ما به نسبت کشورهاي مشابه از وضعيت بسيار بهتري بخصوص از نظر دسترسي به خدمات و سرانه‌هاي شهر، سرانه‌هاي مسکوني، نوع مصالح بکار رفته در مسکن، اشتغال و... برخوردارند و اين فرصت مغتنمي براي رسيدگي به وضعيت اين سکونتگاه‌ها توسط مديريت شهري است.
مديرکل دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي کشور گفت: نکته مهم اين است که تمايل مردم در اين سکونتگاه‌ها و مشارکت آنان جهت بهسازي محيط پيرامون خود باعث شده وظيفه ما در اين مناطق بهتر صورت گيرد.
وي در ادامه با بيان اينکه از سال 1381 يک پروژه همکاري مشترک با بانک جهاني تخت عنوان بهسازي شهري و اصلاحات بخش مسکن شروع کرده‌ايم، خاطرنشان كرد: در قالب اين پروژه پنج شهر کرمانشاه، زاهدان، بندرعباس، سنندج و تبريز به عنوان شهرهاي هدف انتخاب شدند و تا سال 1383 کارهاي مطالعاتي در اين شهرها انجام و پس از آن اقدامات اجرايي و توانمندسازي متناسب با شرايط و ويژگي‌هاي محلي شهرهاي مذکور آغاز شد که خوشبختانه تجارب خوبي نيز به‌دست آورده‌ايم که قابل تعميم به ساير شهرهاي کشور است.
روستا تصريح کرد: شهرهايي که مطالعات آنها انجام مي‌شود يک برنامه 10 ساله براي ساماندهي و توانمندسازي سکونتگاه‌هاي غيررسمي دارند که البته تحقق آن به عوامل و متغيرهاي زيادي بستگي دارد.
وي همچنين از ايجاد يک رديف اعتبار ملي جهت اجراي طرح‌هاي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي در شهرهاي داراي طرح‌هاي مصوب خبر داد و گفت: در حال حاضر برنامه ساماندهي و توانمندسازي سکونتگاه‌هاي غير رسمي در 51 شهر کشور تهيه شده است، که کليه شهرهاي بزرگ کشور، مراکز استان‌ها و کلان شهرها به جزء تهران را شامل مي‌شوند.
تلاش براي تهيه برنامه ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي تا پايان برنامه پنجم
روستا اضافه كرد: تلاش ما اين است تا پايان برنامه پنجم توسعه برنامه توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غيررسمي براي کليه شهرهاي بالاي 100 هزار نفر تهيه شوند.
انعقاد تفاهم‌نامه بين كليه دستگاه‌ها به‌منظور استفاده بهينه از ظرفيت‌ها
وي با اشاره به جايگاه و نقش دبيرخانه ستاد ملي توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي عنوان كرد: در راستاي ايجاد وحدت‌رويه بين کليه دستگاه‌ها و نهادهاي خدمات رسان در سکونتگاههاي غير رسمي تفاهم نامه‌هاي همکاري مشترک بين شرکت مادر تخصصي عمران وبهسازي شهري ايران ( دبيرخانه ستاد ملي توانمند سازي و ساماندهي سکونتگاه‌هاي غير رسمي کشور)، سازمان شهرداري‌ها و دهياري‌هاي کشور، سازمان بهزيستي، معاونت اجتماعي ناجا بمنظور استفاده بهينه از ظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي مشترک منعقد شده است.
روستا در پايان گفت: پيش‌نويس تفاهم نامه همکاري مشترک با نهاد کتابخانه عمومي کشور جهت توسعه و ارتقاء فضاهاي موجود و ساخت کتابخانه جديد در سکونتگاه‌هاي غيررسمي کشور تهيه شده است.

وارطان داوتیان