وارطان داوتیان

جمعيت سالمندان در سال 1415 شمسي به 14/5 درصد و در سال 1425 نيز به 12 درصد مي‌رسد، كه اين رقم انفجار سالمندي در جهان شناخته شده است/تعداد سالمندان زن كه به تنهايي زندگي مي‌كنند و يا به خانواده خود وابسته هستند، زياد است.

ایلنا- : «حاج احمد» كنار هر وعده غذا 6ـ7 قرص براي يكي از دردهايش مي‌خورد؛ خودش مي‌گويد لب بوم است اما نوه چهار ساله‌اش هنوز از سر و كول بابابزرگ بالا مي‌رود و به قرص‌هاي كنار سفره خيره مي‌شود. از اين‌كه بابت قرص‌ها به دامادش رو مي‌اندازد، ناراحت است؛ قيمت داروها و چند قلم قرص از هزينه‌هاي گوشت و مرغ ماهيانه هم بيشتر است، قرص سبز، زرد و قرمز براي صبح، قرص سبز درشت ، آبي و كپسول‌هاي زرد هم براي شب.

«حاج احمد» هنوز با دستان پينه‌ بسته‌اش سر ساختمان‌ كار مي‌كند؛ دنبال يك لقمه نان حلال است. «پوري خانم» بازنشسته آموزش و پرورش از دو ماه پيش خانه‌نشين شده، آلزايمر دارد و به كمك پرستارش امورات مي‌گذراند؛ هر چه دارد و ندارد خرج دارو، پرستار و .... مي‌كند.

از قديم گفته‌اند: «سالمندان چشم و چراغ خانواده‌ها» شايد اين جمله هم ميان ساير ضرب‌المثل‌هاي قديمي پنهان شده باشد،با وجود مسايل مربوط به بيمه، حفظ شان و جايگاه آنها، حمايت‌هاي مادي و معنوي و .... همگي كاستي‌هايي دارد كه چندان درخور و شايسته‌ اين پيشكسوتان بي‌حمايت نيست.

بر اساس آخرين سرشماري سال 1385، پنج ميليون و 121 هزار و 43 نفر سالمند در كشور وجود دارد كه نسبت اين افراد به كل جمعيت 3/7 درصد است؛ در آستانه فرا رسيدن هفته سالمندان در كشور، رئيس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، نسبت به سونامي سالمندي در ايران هشدار داده و بيماري‌هاي قلبي و عروقي را از شايع‌ترين بيماري‌ها در ميان آنان اعلام كرده است. به نظر مي‌رسد با توجه به اطلاعات اين مسئول در وزارت بهداشت كه بر اساس آن، 80 درصد از سالمندان را بي‌سواد دانسته، براي توجه ويژه به سالمندان اراده عمومي نياز است و يك نهاد قدرتمند بايد بحران مسايل سالمندي را پيش‌بيني و بر اساس تمام نگراني‌ها و تند بودن شيب سالمندي در ايران، تسهيلات مورد نياز را پيش‌بيني و مهيا كند.

مرضيه شيرازي‌خواه عضو مركز تحقيقات سالمندي دانشگاه علوم بهزيستي با اشاره به تحقيقات خود در اين زمينه به خبرنگار ايلنا مي‌گويد: به طور حتم مسئله و بحران سالمندان در سال آينده خود را نشان مي‌دهد و به دليل آنكه تمام طرح‌هاي موجود در ساختارهاي اجرايي كشور به جمعيت جوان و نوجوان معطوف شده است، اين امكان وجود دارد كه با مشكلات زيادي در اين زمينه مواجه باشيم اين در حالي است كه با توجه به تغييرات جمعيتي و هرم سني، اولويت اصلي و در معرض خطر ما سالمندان هستند كه بايد براي اين قشر برنامه‌ريزي و تمهيداتي انديشيده شود. او با اشاره به آمارهاي آخرين سرشماري و تعداد سالمندان ادامه مي‌دهد: پيش‌بيني مي‌شود كه جمعيت سالمندان در سال 1415 شمسي به 14/5 درصد و در سال 1425 نيز به 12 درصد برسد كه اين رقم انفجار سالمندي در جهان شناخته شده است.

پيشي گرفتن تعداد سالمندان مرد به زن

اين كارشناس مشكلات جنسيتي سالمندان و پيشي گرفتن تعداد سالمندان مرد به زن را مسئله‌اي مهمي عنوان مي‌كند:“ نسبت جنسي سالمندان 60 سال و بالاتر در سال 1335 در مقابل هر 100 زن، 111 مرد بوده و اين عدد طي دوره 50 ساله «در سال 85»‌به 108 مرد رسيده و تعداد مردان سالمندان همچنان بيشتر است. در عين حال تعداد سالمندان زن كه به تنهايي زندگي مي‌كنند و يا به خانواده خود وابسته هستند نيز بيشتر است.” عضو مركز تحقيقات سالمندي دانشگاه علوم بهزيستي با اشاره به مشكلات پيش‌روي جامعه سالمندان در كشور نسبت به عدم وجود خدمات جامع سالمندي در كشور ابراز نگراني مي‌كند، “خدمات مربوط به مراقبت در منزل، خدمات روزانه و ساير خدمات تحت پوشش بيمه نبوده و هزينه‌هاي سرسام‌آور را به دوش سالمندان مي‌گذارد و سازمان يا مراكز حمايتي، توان زيادي براي پرداخت يارانه‌هاي مربوط را ندارند.

” شيرازي‌خواه سالمندان را نيازمند خدمات توان‌بخشي ويژه‌اي دانسته و بهاي اين خدمات در كشور را گران قيمت مي‌داند و ادامه مي‌دهد: متاسفانه بيمه‌ها توجهي به اين مسئله ندارند و بخش خصوصي نيز به دليل بالا بودن هزينه تجهيزات مربوطه استقبال چنداني نسبت به راه‌اندازي مراكز مربوط به توان‌بخشي سالمندان در كشور ندارند. او با ابراز تاسف از اينكه براي سالمندان سياست اجتماعي ويژه‌اي در نظر گرفته نشده به ايلنا مي‌گويد: سالمندان به مراكز «تخت حاد»‌ در كشور نياز ويژه‌اي دارند به طوري كه اين مراكز با استقرارشان در ميان بيمارستان و منازل به سالمنداني كه دچار بيماري‌هاي عضلاني، عصبي، قلبي و.... مي‌شوند مراقبت‌هاي 30 روزه ارايه مي‌دهند اما متاسفانه در كشور ما حتي يك تخت حاد نيز براي سالمندان پيش‌بيني نشده است.

حمايت سالمنداني كه به دنبال يارانه رفته‌اند و مابقي هيچ

به گفته اين كارشناس نه تنها جامعه، دستگاه‌هاي مسئول و اجرايي، مسايل سالمندان را به صورت موضوع اساسي و جامع در نظر نگرفته و به آن اولويت نداده‌اند بلكه خود سالمندان نيز براي خودشان اولويتي قرار نداده‌اند و با سهل‌انگاري خانواده‌هايشان نيز ظلم مضاعفي بر روي آنها اعمال مي‌شود. به گزارش خبرنگار ايلنا، مطابق با آمارها، از جمعيت پنج‌ميليوني سالمندان در كشور، تنها حدود سه ميليون نفر تحت پوشش يكي از سازمان‌هاي بيمه‌اي يا حمايتي از جمله كميته امداد، بهزيستي، سازمان تامين اجتماعي و بازنشستگي هستند و در اين ميان حدود دو ميليون سالمند در كشور نيز تحت پوشش هيچ يك از سازمان‌هاي حمايتي نيستند. عضو مركز تحقيقات سالمندي دانشگاه علوم پزشكي در ادامه مي‌گويد: دولت تا به امروز با دادن يارانه‌هاي مستقيم و بي‌حساب، تنها به قشري خاصي كه متقاضي دريافت يارانه بودند، خدمات داده است و در ارايه اين خدمات تاكنون موازي كاري‌هايي نيز صورت گرفته است.

به گزارش خبرنگار ايلنا، هيات وزيران در بيستم و ششم فروردين ماه سال 1383 آيين‌نامه‌ تشكيل“شوراي ملي سالمندان” را به تصويب رساندند و بر اين اساس قوانين مبني بر لزوم حمايت‌هاي همه‌جانبه‌ي دستگاه‌ها از سالمندان وجود دارد اما با گذشت هفت سال از زمان تصوب اين آيين‌نامه، آن‌طور كه بايد و شايد كار ويژه‌‌اي براي سالمندان انجام نشده است و بنا به گفته كارشناسان فراموشي مسايل و مشكلات سالمندان طي چند سال اخير بيش از پيش خودنمايي مي‌كند به طوريكه در سال 86 تنها یک جلسه از اين شورا در سال 86 تشکیل شد و بعد از آن نيزاين شورا در دولت نهم و دهم فراموش شده و با عدم اجراي مصوبه‌ي مربوطه اصل آن زير سوال رفت.

عضو مركز تحقيقات سالمندي دانشگاه علوم پزشكي نيز با انتقاد از تشكيل نشدن “شوراي ملي سالمندي” در كشور تاكيد مي‌كند: متاسفانه با وجود آنكه در برنامه‌هاي جامع رفاه اجتماعي مسايل ويژه‌اي در ارتباط با سالمندان وجود دارد اما در حال حاضر تنها يك نام از اين شورا باقي مانده و اثرگذاري خاصي ندارد. شيرازي‌خواه مشكلات تامين مالي سلامت سالمندان، مسايل بازنشستگي، كافي نبودن مستمري براي امرار معاش، ناكارآمدي نظام خدمت‌رساني، پيچيدگي مقررات، نبود بانك اطلاعات سالمندان و نامشخص بودن گروه سالمندان از نظر لايه‌ها‌ي جمعيت را از ديگر مشكلات پيش‌روي سالمندان برمي‌شمارد و خاطر نشان مي‌كند: اگرچه جاي ترديد وجود ندارد كه سونامي سالمندي ايران در راه است اما برنامه شفافي در برابر مسايل احتمالي آينده وجود ندارد اين در حالي است كه ساير كشورها از سال‌ها قبل براي اين مسئله برنامه‌ريزي كرده و بسته‌هاي حمايتي خاصي پيش‌بيني كرده‌اند.

اين كارشناس و فعال حقوق سالمندان به باورهاي غلط در زمينه دوران سالمندي در ميان جامعه و مردم اشاره كرده و ادامه مي‌دهد: به جاي آنكه از نقش‌هاي مثبت سالمندان به عنوان انتقال تجربيات استفاده كنند، بيشتر به كاركردهاي منفي آن پرداخته‌اند. عضو مركز تحقيقات سالمندي دانشگاه علوم بهزيستي با انتقاد از عدم توجه مسئولان به نقش حساس و خطير سازمان‌هاي مردم‌نهادي كه در حوزه سالمندان كار مي‌كنند يادآور شد: نگرش‌ سازمان‌هاي حمايتي و مسئولان به انجمن‌هاي فعال در حوزه سالمندان، نگرش بالا به پايين بوده و انجمن‌ها به دليل طولاني بودن بروكراسي اداري نتوانسته‌اند نقش خود را به طور كامل در اين زمينه ايفا كنند.

اين استاد دانشگاه اشكال گوناگون سالمند آزاري در كشور را يك تهديد جدي براي افراد بالاتر از 65 سال اعلام مي‌كند و مي‌گويد: اين آزار از تهديد و ناسزاگويي گرفته تا آسيب‌هاي جسمي و جنسي و شيوع سالمندآزاري در مطالعات نيز از يك تا 12 درصد به ثبت رسيده است، به طوري كه به طور متوسط حدود چهار تا شش درصد از سالمندان دستخوش سالمندآزاري قرار مي‌گيرند. او در مورد نتايج يكي از تحقيقات انجام شده در اين زمينه كه در سال 85 و در شهر اهواز صورت گرفته ادامه مي‌دهد: مطابق با اين نتايج، 10/5درصد از سالمندان شهر اهواز مورد سوء استفاده جسمي قرار گرفته‌اند. به گزارش خبرنگار ايلنا، در حال حاضر براي حمايت از سالمندان يك قانون يك درصدي وجود دارد كه از اين ميزان 95 درصد از يك درصد نيز اجرا نشده و يا همين يك درصد نيز به دليل نداشتن ضمانت براي اجراي، نواقصي داشته است.

كارشناسان اعلام مي‌كنند كه حداقل تا 20 سال آينده، 30 درصد جمعيت كشور را سالمندان تشكيل داده و در اين زمان كشور از اين منظر دچار مشكلات زيادي مي‌شود اما در حال حاضر با وجود دغدغه‌هاي فعلي، ضرورت عملياتي كردن ”شوراي ملي سالمندان“ به منظور ساماندهي سلامت و رفاه اين قشر، لزوم فرهنگ‌سازي براي نحوه برخورد با سالمندان و رعايت شئونات آنها، كاهش ميزان هزينه‌هاي درمان و بيمارستاني آنها و توجه ويژه به وضعيت معيشتي و رفاهي آنها از جمله موارد مهم بوده كه بايد هر چه سريعتر در مورد آنها تصميم ويژه اتخاذ شود؛ پرونده مربوط به مشكلات سالمندان از جمله مواردي پيش‌و پا افتاده‌اي نيست كه بعد از نهم مهرماه بسته شود، اين پرونده همچنان باز است و به توجه يا بازنگري نياز دارد.

حل مشكلات پيش‌روي سالمندان به اهداي هزاران شاخه گل مي‌ارزد؛ دريغ نكنيم.