آلن پو، پيشگام مكتب هنر براي هنر

بهانه‌ي سالمرگ ادگار آلن پو؛

آلن پو، پيشگام مكتب هنر براي هنر

منتقدان ادبي، آلن پو را حلقه‌ی واسط در زنجير ارتباط بين دوره‌ی رمانتيك و مدرن در غرب مي‌دانند. گرچه او رمانتيك بود، ولي خردگرايي را نيز فراموش نمي‌كرد. آلن پو يك قرن قبل از همينگوي به مطرح كردن خشونت در ادبيات پرداخت.

ایلنا- : اِدگار آلِن پو(۱۸۰۹-۱۸۴۹ میلادی) نویسنده سبک وحشت و فانتزی و شاعر آمریکایی بود. عمده شهرت پو به خاطر داستان‌های ترسناک با درون‌مایه گوتیک وی است.

او از پیشروان این سبک ادبی در ادبیات مدرن است و بسیاری آثار او شهرت جهانی دارند. آلن پو در ۱۹ ژانويه سال ۱۸۰۹ در شهر بوستون آمريكا و در خانواده ای پروتستان و اسکاتلندی زاده شد. پدر و مادرش هنرپیشه سیار بودند. پو، پس از آنکه پدر خانواده خود را ترک کرد و مادر بر اثر بیماری سل درگذشت، از طرف تاجر ثروتمند اسکاتلندی مقیم ریچموند به نام جان آلن به فرزندی پذیرفته شد. جان آلن در 1815 برای انجام دادن امور تجاری با خانواده خود به زادگاهش، اسکاتلند سفر کرد و ادگار در آنجا به تحصیل پرداخت و پس از پایان تحصیلات دبیرستانی در 1826 به دانشگاه ویرجینا وارد شد و از آزادی بیشتری برخوردار گشت.

پو در 1826 تحصیلات دانشگاهی را ناتمام گذارد و به شعر و ادب که استعداد فراوان خود را در آن کشف کرده بود، روی آورد و از طرف پدر و مادرخوانده‌اش به سهل‌انگاری و تنبلی متهم گشت. آنان را ترک کرد و به امریکا گریخت. در بوستون با درآمدی که از کار به دست آورد، اولین دیوان خود را به نام "تیمور لنگ و اشعار دیگر" انتشار داد. پو در قطعه تیمور لنگ که مهمترین شعر این دیوان است، اعترافات تیمور خونخوار را در شبی از زندگی شرح می‌دهد که در طی آن اسرار قلب خسته از غرور و خالی از فضائل انسانی خود را فاش می‌سازد و نقل می‌کند که چگونه میل به جهانگیری در او پدید آمد و چگونه عشق به دختری او را بر آن داشت که به فتح کشورها بپردازد تا بتواند سرانجام عشق و مقام و پیروزی را یکجا به بانوی خود تقدیم کند.

پو در 1827 به ارتش وارد شد و در بوستون ابتدا در زرادخانه به خدمت پرداخت، پس از آن با سمت تازه ای به جزیره سالیوان واقع در کارولینای جنوبی اعزام گشت. این جزیره را در قصه "سوسک طلایی" وصف کرده است. پو در ضمن خدمت در ارتش اوقات فراغت را به سرودن شعری طولانی با عنوان "الاعراف" صرف کرد. این منظومه از ستاره‌ای که به همین نام کشف شده و چندی در آسمان درخشیده و ناپدید گشته بود، مایه گرفته و در آن پدید آمدن ستاره زیبا و درخشان وصف شده است. این شعر دوره جوانی پو از جاذبه‌های فراوان و تغزلی زیبا و خیال‌انگیز برخوردار است. پو در 1829 به دیدار مادرخوانده خود که بر بستر مرگ افتاده بود، شتافت و هنگامی رسید که مراسم تدفین انجام گرفته بود و بر اثر تجدید دیدار با جان آلن آشتی کرد و به آکادمی نظامی وست پوینت فرستاده شد که به سبب کثرت داوطلب او را نپذیرفتند.

سپس به بالتیمور نزد عمه‌اش خانم کلم رفت و همانجا ماند و دیوان تازه تیمور لنگ، الاعراف و اشعار دیگر را به چاپ رساند که منتقدان درباره آن مقاله‌های اغراق‌آمیزی نوشتند و به این وسیله پو را به مردم شناساند. پو در این هنگام رابطه خود را با پدرخوانده به کلی قطع کرد و از ارث او محروم شد. در تابستان این سال، یکی از روزنامه‌های فیلادلفیا یک مسابقه داستان‌نویسی ترتیب داد و پو که در بالتیمور و نزد عمه خود به سر می‌برد، نوشتن چندین داستان را آغاز کرد از آن جمله است: "دستخطی مکشوف در یک تنگ" "قصه های فولیوکلاب"، "از نفس افتاده"و مانند آن که از میان آنها داستان دستخط مکشوف در یک تنگ، برنده جایزه مسابقه روزنامه فیلادلفیا گشت و توجه کندی بنیانگذار انجمن ادبی را به خود جلب کرد و او را به مدیریت مجله ساترن لیترری مسنجر که در ریچموند منتشر می شد، معرفی کرد.

پو همکاری نزدیکی را با این مجله آغاز کرد و تنها در یک سال سی و هفت مقاله تحقیقی درباره کتاب‌های امریکایی یا خارجی و نه داستان و چهار منظومه و تعداد فراوانی نقد ادبی در آن انتشار داد. خود او درباره این نقدها گفته است: «من در نقد بی پروا و نیرومند هستم، چه مربوط به دوستانم باشد، چه دشمنانم.» بر اثر همکاری پو شمارگان این مجله به طور ناگهانی افزایش یافت. پو در 1836 با ویرجینا کلم دخترعمه سیزده ساله خود، ازدواج کرد و در همین دوره بود که راه میخانه‌های ریچموند را پیش گرفت و به حدی در الکل غرق شد که مدیر مجله، او را اخراج کرد. از آغاز 1838 پو با همسر و مادرهمسرش در نیویورک اقامت گزید و در آنجا داستان بزرگ "سرگذشت آرتور گاردن پیم اهل نانتاکت" را که در مجله مسنجر به صورت پاورقی منتشر می شد، به پایان رساند که داستانی است ماجراجویانه و پرحادثه با صحنه‌های وحشت انگیز و خیالی که تحت نفوذ رمان‌های "ژول ورن" قرار گرفته است.

آلن پو در 1839 در فیلادلفیا با مجله جنتلمنز همکاری کرد. در همین سال مجموعه داستانهایش را با عنوان "قصه‌های عجیب و غریب و خیال انگیز" انتشار داد. این مجموعه که به وسیله بودلر شاعر فرانسوی ترجمه و کمی پس از مرگ پو منتشر شد، پو را به شهرت جهانی رساند. پو در مقدمه مجموعه داستانها از خود دفاع کرده و عقیده کسانی را که داستانهای او را تقلیدی از آثار هوفمان دانسته‌اند، رد کرده است. از این تاریخ پو، چندین مجله ادبی را اداره کرد و در 1845 آخرین دیوانش، "کلاغ سیاه و اشعار دیگر" ا انتشار داد که از معروفترین آثار او به شمار می‌آید.

زندگی خانوادگی پو بر اثر ابتلای همسرش به بیماری سل دگرگون شد و او در مدت بیماری ویرجینیا، چند قصه از جانگذارترین قصه‌هایش را منتشر کرد، از آن جمله "نقاب مرگ سرخ"، "گربه سیاه" و "قلب قصه گو" و مانند آن که بر داستان‌نویسان فرانسه، روسیه و انگلیستان نفوذ فراوان بر جای گذاشت و در واقع مبنای داستان کوتاه جدید قرار گرفت. سرانجام ویرجینیا در ژانویه 1847 در بیست و پنج سالگی درگذشت. پو پس از مرگ همسرش در اثر بیماری سل در سال ۱۸۴۷ بیش از پیش به نابسامانی‌های بدنی و روانی دچار شد. اگرچه باز هم دراین دوره نوشته‌هایی از خود به جا گذاشت. وی در این سال‌ها منظومه‌های بسیار زیبایی سرود، از آن جمله "اولالوم"، "ناقوس"، "الدورادو"، "آنا بل لی" و مانند آن.

همچنین مقاله‌ای مهم باعنوان "یورکا" که از برجستگی و اعتباری خاص برخوردار شد، منتشر کرد. این اثر که نام دیگرش مقاله‌ای درباره عالم مادی و معنوی است در 1848 منتشر شد که شاعر در آن از عالم مادی و ماوراءالطبیعه و اصل خلقت و سرنوشت سخن گفته است. در 3 اکتبر ۱۸۴۹ پو را بیهوش در جوی خیابانی در بالتیمور پیدا کردند و به بیمارستان بردند. چهار روز درحال مرگ و زندگی به سر برد و هذیان گفت. از چیزهایی وهمی و شبحی بر دیوار حرف می‌زد، اما نتوانست بگوید که چه بر سر او آمده و سرانجام در 7 اکتبر ۱۸۴۹ در بیمارستان، دیده از جهان فرو بست. در آغاز قرن 19 جامعه‌اي كه آلن پو در آن به دنيا آمد؛ ازنظر اجتمايي، فقر و بحران، و از نظر فرهنگي، مكتب رمانتيك درآن بيداد مي‌كرد.

در آن زمان جو ادبي و محيط فرهنگي هم غرق شبه روشنفكران اشرافزاده و بورژوازي درحال رشد بود كه با تكيه بر اخلاق مزورانه مسيحيت پیوريتان هرگونه نوگرايي، برخورد انتقادي با ادب و فرهنگ را با تهمت، بايكوت، اخراج، فشار مالي و پرونده سازي جعلي پاسخ مي دادند. موضوع تمام آثار آلن پو، ريشه در مبارزه ‌ی دائم او با فقر مالي دارد. او اولين نويسنده‌ی آمريكايي است كه سعي نمود از طريق نويسندگي امرار معاش كند، ولي فقدان قانون تاليف تصويب شده درآن زمان سبب شد كه ناشرين و مطبوعات، مطالب خارجي را مجاني ترجمه، تا نويسندگان داخلي نتوانند با آنها رقابت كنند.

آلن پو، روياي ترقي و رفاه آمريكايي را كابوس دروغيني مي‌دانست و با نقدهاي ادبي- فرهنگي‌اش به مبارزه با توليدات رسمي بي‌خطر فرهنگي و مبلغين چاپلوس آن پرداخت. او به دليل مخالفت با اطاعت كوركورانه، نه تنها از ارتش، بلكه از مطبوعات نيز اخراج شد. در آغاز او ازجمله رمانتيك‌هايي بود كه قيمت گزافي براي موفقيت خود پرداخت. تيراژ اولين كتاب شعرش فقط 40 عدد بود. تمام قهرمانان زن او، چهره و رفتاري كودكانه و نابالغ دارند. در سال 1875 موقع نصب سنگ قبري روي آرامگاهش، وايتمن تنها شاعري بود كه در مراسم او شرکت کرد. پو از چهره‌هاي مهم تاريخ ادبيات مدرن جهان است که نماينده‌ی ادبيات آوانگارد زمان خود نيز هست. آلن پو نه تنها شاعري برجسته و داستان نويسي توانا بود، بلكه از مهمترين نظريه پردازان آمريكا در زمينه ادبيات به شمار می‌رود. او به كار روزنامه نگاري و نقد نيز مي‌پرداخت .

آلن پو پايه گذار داستانهاي علمي- تخيلي است. داستانهاي پليسي او اساس داستان‌هاي جنايي در غرب شد. او خالق داستان‌هاي شبه علمي هم بود. داستان‌هاي مخوف و وحشتناك او خبر از غم و رنج و نياز و ترس‌هاي روزانه‌اش می‌دهند، يعني روزهاي تيره و تاری که بار واقعيات اجتماعي اطراف بر او آوار می‌شد. آثارش معرف سفرهاي خيالي او نيز هست، نمايش عكس‌العمل انسان در شرايط فوق العاده سخت و توانفرسا. او درباره‌ی كشورهاي خاورميانه نيز سفرنامه‌هاي رمانتيكي نوشت. آلن پو از آخرين رمانتيك‌ها و از پيشگامان مكتب « هنر براي هنر» است. جهانبيني زيباشناسي او به شعار «هنر در خدمت هنر» بسيار نزديك است. بعدها نظريه‌هاي زيباشناسي او بودلر و سمبوليست‌هاي فرانسوي را تحت تاثير قرار داد و از طريق سمبوليست‌هاي فرانسه روي ادبيات ساير كشورهاي اروپايي اثرگذاشت.

بودلر اشعار آلن پو را به فرانسه ترجمه كرد و مالارمه داستان‌هاي كوتاه او را به خوانندگان غيرآمريكايي معرفي نمود. آلن پو مي‌گويد که شعر خلاقيتي آهنگين اززيبايي است، والاترين شكل هنري شعر بايد نزديك شدن به موسيقي باشد، يعني موسيقي نزديكترين آيده آل شعر است. در شعر، بازي واژه ها بايد بازي آهنگ و ملودي شعر باشد. صاحبنظران روي جنبه موسيقي زبان شعري او غالبا همنظر هستند. آلن پو تحت تاثير اشعار لرد بايرون به عشق و گذر زمان جفاكار پرداخت و از نابودي زيبايي بر اثر رشد بي رويه‌ی علم و صنعت شكايت كرد. او در مورد داستان كوتاه معتقد بود که باید بتوان آن را در يك نشست خواند. به نظر او كوتاهي، كيفيت و صرفه جويي در واژه‌ها از صفات مهم داستان خوب هستند. آلن پو در داستان‌هايش از خيالپردازي و واقعيت، يعني از هر دو امكان استفاده مي‌كند.

او در داستان‌هاي خيالي‌اش به طرح موضوعات علمي و فلسفي هم می‌پردازد، و در داستان‌هاي وحشتناك تخیلی‌اش، خردگرايي منطقي را نيز گاهی عمده مي‌کند. در داستان‌هاي جنايي، او به هراس‌های باستانی بشر، مانند زنده بگوري و بازگشت مردگان و امثال آنها می‌پردازد. درعین حال، داستان‌هاي او خالي از طنز نيز نيستند. منتقدين ادبي، او را حلقه‌ی واسط در زنجير ارتباط بين دوره‌ی رمانتيك و مدرن در غرب مي‌دانند. گرچه او رمانتيك بود، ولي خردگرايي را نيز فراموش نمي‌كرد. او همچون بالزاك در فرانسه و گوته در آلمان، جایگاهی در سرآغاز ادبيات مدرن آمريكا اختیار می‌کند. ضمن اینکه باید توجه داشت که رمانتيك بودن سال‌هاي نوجواني او زير تاثير رمانتيك‌هاي انگليس مخصوصا لرد بايرون است. به نظر او بايد به استقلال هنر يعني تشكيل قطبي دربرابر جامعه با سازماندهي زيباشناسي و قوانين خاص خود، توجه شود.

آلن پو يك قرن قبل از همينگوي به مطرح كردن خشونت در ادبيات پرداخت. او به دليل شرايط تاريخي ازنظر سياسي سنت‌گرا، و نسبت به پيشرفت و ترقي علم و صنعت بدبين بود. از مهمترین رمان‌ها و داستان های پو می‌توان به اين آثار اشاره كرد: در گردباد، قتل دو نفره در گودال و آونگ، يك سفر خيالي، سوسک طلایی، گربه سیاه، داستان‌های شگفت‌انگیز، - قلب رازگو، زنده به گور، برنیس، صندوق آمونتیلادو، قورباغه، لیژیا، مرد توده، نقاب مرگ سرخ، قتل در خیابان مورگ، مغاک و آونگ، شب هزار و دوم شهرزاد، تنها در بهشت، بشكه، ماسك چهره مرده سرخ، قلب خائن، حشره طلايي، مردي ميان جمع، فرود و سقوط خانه اوشر،. پو همچنین اشعار قابل توجهی دارد که برخی از مهمترین آن‌ها عبارتنداز: آنابل لی، زنگ‌ها، شهری در دریا، الدورادو، قصر جن زده، لنور، کلاغ، اولالوم، ستاره و ناقوسها.
1389/7/15 - 10:15:55 کد خبر : 153311

وارطان داوتیان